Vivir xuntos

(02/03/2010)

Vivir xuntos
JOSEP RAMONEDA 02/03/2010

Nalgúns países europeos hai convocada unha folga de inmigrantes, co obxectivo de demostrar que sen eles a economía pararíase. É dicir, que son imprescindibles. O importante non é a mobilización en si, senón o que significa: os inmigrantes piden recoñecemento, que é o punto de partida mínimo para poder falar de convivencia. Por iso son tan nefastas expresións como "En Cataluña non cabemos todos", que volven cada vez que se achegan unhas eleccións. Unha palabra inclusiva -todos, os que estamos aquí convértese en exclusiva -algúns sobran. Quenes sobran? Aqueles aos que se lles nega o recoñecemento.

A principal tarefa das sociedades actuais é a aprendizaxe de vivir xuntos xente diferente. É unha saudable necesidade. Necesidade, porque as sociedades homogéneas, que cremos que eran as nosas, contra toda evidencia, xa non regresarán nunca máis, nin sequera como aparencia. Xa que logo, hai que aprender a vivir en contextos máis complexos, nos que, polo menos, durante o período de aprendizaxe, terase que negociar permanentemente para defender os espazos de convivencia. Saudable, porque imos descubrir que as diferenzas son menos grandes do que parece, sobre todo se somos capaces de buscar acordos en defendernos conxuntamente do mal -utilizando o mecanismo máis eficiente contra o abuso de poder, a democracia- en vez de empeñarnos en pelexar polo ben. Para iso, o primeiro é detectar, conxuntamente, os problemas que nos prexudican a todos. Esta paréceme que é a vía escollida pola alcaldesa de Salt, Iolanda Pineda. Hai dous tipos de políticos: os que din o que teñen que dicir e os que din o que cren que a xente quere oír. Por desgraza, a miúdo, gañan estes porque en política a única avaliación que conta son os resultados electorais. Pero, a longo prazo, acábase sabendo quen falou con responsabilidade e quen se corrompeu a si mesmo dicindo non o que cría que tiña que dicir, senón o que pensaba que a xente quería oír.

No século XVI, precisamente coincidindo no tempo coa primeira ilustración europea, a de Maquiavelo, Montaigne e A Boètie, para o emperador mogol Akbar da India, como explica Amartya Sen, "a procura da razón (en lugar do que el chamaba "a terra fangosa da tradición") era o camiño para afrontar os problemas de conduta e os retos de construír unha sociedade xusta". Hai que empezar a entender que Occidente non ten o monopolio da modernidade. E acabar co tópico que habita no substrato do "non cabemos todos": non todos merecen o mesmo recoñecemento.

Salt é un verdadeiro laboratorio para a aprendizaxe de vivir xuntos, un pequeno colector de todos os problemas do mundo. A alcaldesa de Salt busca que a xente fale. Por aí empézase. Por suposto, ao falar producíronse diferenzas e polémicas entre e dentro dos diversos colectivos. O próximo paso é que os mozos recentemente chegados vaian descubrindo que teñen máis en común coa xente da súa idade que leva tempo aquí, que con algúns dos seus maiores. E que se vaian trenzando as relacións que fan a unha sociedade forte: as que non se guían por criterios étnicos ou identitarios simples (relixión, orixe, etc.), senón polas libres opcións persoais. É este un proceso longo, dificultado obviamente polas circunstancias económicas, en que moitos dos protagonistas vense no transo do paro. Por iso, é bo que se vaian construíndo acordos con obxectivos comúns: por exemplo, que a delincuencia é un problema para todos, os novos e os vellos, como proclamaron estes días algunhas asociacións de inmigrantes. Pero, para iso, é necesaria a reciprocidade: que esteamos todos de acordo en que a discriminación e o racismo son inaceptables, e que unha persoa non pode ser interpelada reiteradamente se os únicos indicios que hai contra ela é que é novo e doutra cor ou doutras faccións. É un traballo máis laborioso. Pero hai que saber que non todo se resolve aumentando o número de policías ou modificando por enésima vez o código penal, que vai camiño de converter a España no país coa lexislación máis dura de Occidente. A convivencia non mellora fomentando o odio -sinalando a maldade intrínseca dos ilegais- senón comprometendo a todos, a través do recoñecemento, nas solucións. É dicir, falando de problemas sociais, que conciernen a todos, e non de problemas de inmigración que é o modo de sinalar de entrada aos culpables, os que sobran, para o que di que non cabemos todos.