A emigración e o cine galego

(24/06/2009)

A emigración e o cine galego

A Cátedra Unesco sobre Migracións da Universidade de Santiago edita un libro que analiza as relacións entre o sétimo arte e os éxodos económicos

Autor:

Ángel Varela

Data

24/6/2009

Xa en 1917 Charles Chaplin trataba o tema da emigración na curtametraxe muda The Inmigrant . O mito cinematográfico incluía aí varias das claves humorísticas e dramáticas que logo se utilizaron nas producións do sétimo arte que trataron os éxodos humanos. A Cátedra Unesco 226 da Universidade de Santiago reúne agora nun libro as análises que varios especialistas realizaron sobre as relacións entre cine e emigración. Supervisado por Julio Hernández e Domingo L. González, o volume inclúe varios estudos sobre Galicia. Aí aparecen producións fundamentais na historia cultural do país como Sempre Xonxa e Mamasunción de Chano Piñeiro -en ambas as películas a emigración está presente-, historias producidas en Arxentina como a serie de películas sobre o personaxe de Cándida -unha emigrada que exerce de criada en Buenos Aires- ou Galego , que co protagonismo de Sancho Gracia relata as peripecias do personaxe do novelista Miguel Barnet en Cuba.

A presenza dos emigrantes no cine de Piñeiro (1954-1995) é glosado no volume a través da transcrición dunha mesa redonda na que participaron especialistas como Domingo González, que recorda como o director tratou dous éxodos migratorios diferentes «en Mamasunción ou de México e en Sempre Xonxa ou de Arxentina». Pola súa banda Xan Leira explica como as historias desas dúas películas «non son simple ficción, senón que son relatos que ao lle contaron ou que viviu persoalmente». Leira aproveita para recordar antecedentes como a curtametraxe Ou pai de Migueliño , dirixido en 1977 por Miguel Castelo. «Tamén trata a emigración desde ou punto de vista que a trata Chano. É dicir, non esa emigración que aparecía con anterioridade non cine español do franquismo, que normalmente conta a historia do triunfador, do mozo que sae dá aldea e vai a América, para regresar cheo de cartos. Este cine conta agora a historia do fracaso, pero non do fracaso económico, senón do fracaso afectivo pola perda dás raíces».

Especialmente significativas para Domingo González son as escenas de Sempre Xonxa «rodadas na Estación Marítima de Vigo, de onde partiron milleiros de galegos cara América».

Segadores cara a Castela

Tamén analizaron no ciclo de conferencias organizadas pola Cátedra Unesco, e agora incluídas no libro A emigración no cine, un documental sobre os segadores de Valdeorras que se ía a traballar a Castela e A Rioxa. Estas migracións de tipo estacional foron tratadas por Antón Castro e Xulio Nogueira, que limitaron o seu estudo aos traballadores que realizaron este labor entre 1940 e 1965. O documental reconstrúe a través de testemuños orais as causas desta emigración e a dureza do traballo.