Os emigrantes de Mondoñedo deixaron pegada na colectividade e na cidade

(13/07/2020)

Os emigrantes de Mondoñedo deixaron pegada na colectividade e na cidade

 

Agrupáronse ao redor de catro sociedades en Buenos Aires

 

ARQUIVO MARTÍN FERNÁNDEZ

 

 

Os emigrantes de Mondoñedo en Arxentina resultaron determinantes para a colectividade tanto pola súa decisiva participación na orixe do Centro Galego como no seu desenvolvemento. E fórono tamén para a súa cidade ao colaborar en obras e iniciativas que deixaron unha profunda pegada, física e espiritual, nela. En Buenos Aires, agrupáronse ao redor de catro sociedades: o Orfeón Mindoniense, Mindonienses na Arxentina, Fillos de Mondoñedo e Mondoñedo e os seus Distritos.

 

Mindonienses en Arxentina naceu en abril de 1904. A súa alma máter foi o hacendado José María Miranda Luaces, cofundador e xerente do Banco de Galicia e Buenos Aires, propietario do comercio Miranda e Cía, presidente da Sociedade de Socorros Mutuos, xerente da Compañía Aurífera de Galicia e dono de terreos sobre os que se levantou a cidade de Rafael Calzada, cofundada por el e na que presidiu a Junta de Fomento para o seu desenvolvemento… Miranda promoveu o 13 de setembro de 1903 unha romaría en Palermo para celebrar a festa dos Remedios. Eco de Galicia di que asistiron, entre outros, Claudio Trigo, Joaquín Serrano, Manuel López, Ramón Díaz Portas, Aniceto Saavedra, Gervasio Rey , Antonio, Andrés, Justo e Pastor Mancebo, Jacinto Baamonde, Francisco Varro, Antonio Fernández, Eugenio Otero, José R. Sánchez, Francisco Otero, Alfredo Leiras e Jesús Barreiro (de Viveiro) e José A. González (de Ribadeo), os dous amigos de Mondoñedo.

 

Directiva e romaría

 

Pouco despois, o 1 de abril de 1904, os mindonienses crearon unha asociación para unirse, organizar unha nova edición dos Remedios e recadar fondos para doar ao Hospital de San Pablo aparellos de cirurxía dos que entón carecía. A comisión que nomearon tiña a Miranda Luaces como presidente, Pastor Mancebo, vicepresidente; Claudio Trigo, tesoureiro; Andrés Mancebo, secretario; e Joaquín Serrano, Aniceto Saavedra, Manuel López, Antonio Mancebo, Cristóbal Calaza e Francisco Otero, vocais. O representante en Galicia era Dodolino Trigo, director de La Voz de Mondoñedo. Na romaría dese ano participou o Orfeón Mindoniense, oficiaron misa solemne os curas de Mondoñedo Manuel Somorrostro, Ricardo Pérez Cabanela e José Díaz Rico e houbo banquetes, bailes e diversións varias. José A. González vendeu mesa por mesa medallas conmemorativas para recadar fondos para o hospital e escoitouse, con emocionada expectación, unha gravación co repique das campás da Catedral. Ao final, Miranda leu unha mensaxe do seu sobriño político, Emilio Tapia Rivas, -casado cunha filla da súa irmá Dolores - que dirixía O Norte de Galicia, era deputado provincial (logo presidente) e líder do conservadorismo lucense. Así comezou a andaina societaria de Mondoñedo en Arxentina, pioneira e exemplo das entidades galegas: cunha romaría para celebrar a patroa e un acto solidario coa súa terra.

 

Veiga, o Orfeón Mindoniense e a orixe do Centro Galego

 

As primeiras tentativas societarias que os emigrantes galegos tiveron en Buenos Aires foron os orfeones. Os primeiros en crearse foron o Orfeón Galego (1890), o Orfeón Galego Primitivo (1895), o Centro Méndez Núñez e o Orfeón Mindoniense, leste o 10 de abril de 1904. A súa directiva presidíaa Lino Freire e tiña a Ramón Ressúa, vicepresidente, Francisco Grandío, tesoureiro, e Andrés Penedo e oito vocais máis. Presentouse o 6 de agosto cun concerto no Salón Lles enfants de Beranger da rúa Tacuarí 253, ao que seguiu un baile no que, entre outros, participaron as familias Trigo, Sánchez, Barreiro, Saavedra, Serrano, Mancebo, Rey , Freire, Fanego, Fernández, Grandío, Piñeiroa, González Romero , Miranda, etc.

 

Ao destino gústanlle as simetrías, os paralelismos, as correspondencias. E entre os galegos de Arxentina e Cuba hóuboas. Buenos Aires celebrou no Teatro Victoria unha homenaxe a Veiga o 3 de novembro de 1906 -coa participación de 120 coralistas dos orfeones Galego, Galego Primitivo e Mindoniense- do que naceu o Centro Gallego de Buenos Aires o 2 de maio de 1907 ao solicitar a súa creación aquel día, desde as páxinas do Diario Español, o xornalista José Ramón Lence.

 

Na Habana sucedeu algo parecido. O 20 de decembro de 1907, os galegos organizaron unha homenaxe ao músico de Mondoñedo e do acto xurdiu, ao interpretarse a Alborada, o Himno de Galicia aínda que na capital cubana xa viña funcionando o Centro Galego desde 1879, promovido tamén por outro xornalista, Waldo Álvarez Insua, desde o seu O Eco de Galicia.

 

Así que Mondoñedo estivo nos inicios do centro arxentino a través de Veiga e do Orfeón Mindoniense. E estivo tamén na súa consolidación e desenvolvemento con fillos tan ilustres como García Olano (presidente), Fernando Lorenzo Rico (fundador e mecenas) ou Patricio Freire, membro do primeiro corpo médico do seu famoso Hospital.

 

Revístaa Alborada, un folleto, equipos de cirurxía que pesaron 400 quilos e o Quiosco Buenos Aires

 

O Orfeón Mindoniense editou en 1907 revístaa Alborada, de número único, con motivo da homenaxe dedicada a Pascual Veiga o 8 de xuño de 1907. Leva colaboracións de Fernando Lorenzo Rico, a escritora mindoniense-arxentina Ángeles Vázquez, Avelino Veloso, Julia Hernando, Julio da Cuesta , Santiago Abella e o viveirense García Dóriga. Ademais, unha biografía de Veiga, a partitura da súa inmortal Alborada, dous retratos ?de Veiga e Miranda Luaces-, unha foto da Catedral e un debuxo na portada.

 

Pola súa banda, Ángeles Vázquez publicou en outubro de 1904 o folleto Memorias de Mondoñedo no que dá conta da romaría dos Remedios en Palermo para recadar fondos para o hospital. A 3ª parte do recadado coa súa venda foi para ese fin. O folleto ten 14 imaxes: de Mondoñedo, O Pasatempo, a praza, a catedral, a igrexa dos Remedios, o hospital, o cárcere, dous de San Lázaro e Os Muiños, ponche Pousada, os muíños de Berea e a comisión organizadora do acto. En setembro dese ano chegou a Mondoñedo a Vitrina de aparellos de Cirurxía da Casa R. Mathieu de París doada polos emigrantes para Hospital San Pablo. Segundo o historiador Cidre Fernández Villalba, foron levadas ao hospital nunha procesión cívica, encabezada por dúas maceros e o goberno local. As 4 caixas pesaban 395 quilos e o seu despacho na aduana custou 442 pesetas. Era un elegante moble que chegou cun cristal lateral roto “a pesar de que ten 6 milímetros de espesor”. O Concello, agradecido, inaugurou ese ano o palco de música da Alameda dos Remedios e bautizouno como Kiosko Buenos Aires…

 

 

¿Olvidou o seu contrasinal? | Alta