"A emigración esixe un esforzo cultural, económico e emocional moi grande"

(13/08/2009)

"A emigración esixe un esforzo cultural, económico e emocional moi grande"
Por Patrizia Loru
Última actualización 12/08/200910:18:57 GMT 1
O presidente da Asociación Española de Estudos Migratorios e Psicoterapia Transcultural analiza este fenómeno e explica os servizos que ofrecen. Eduardo Brik sinala nunha entrevista que a emigración "esixe un esforzo cultural, económico e emocional moi grande".
Que é a psicoterapia transcultural que dá nome á Asociación?
É un método e un modelo de traballo que considera a cultura como un factor fundamental no surgimiento dos problemas das persoas en xeral e dos inmigrantes en particular. Postula a posibilidade de resolución deses problemas a través de métodos que contemplan os aspectos culturais e transculturales. É dicir que desde a psicoterapia transcultural abórdase a cultura propia e o choque que se produce cando esa cultura entra en contacto con outra. Pero a cultura abarca cuestións de clase, xénero, relixión, idioma, ideoloxías, sexualidade, etc. A cultura alaga toda a creación que xera o ser humano.

Cal é a importancia da convivencia no método que utilizan?
A nosa é unha modalidade de traballo nova, pero tamén moi diferente á dos primeiros psiquiatras transculturales, que si analizaban os problemas desde o específico de cada cultura pero non os vinculaban coa convivencia. Hai transculturalidad cando unha persoa chega a unha cultura nova; o inmigrante trata a diario de incorporar pautas culturais do novo contexto e, ao mesmo tempo, modifica algunhas das que traía. Desde o noso punto de vista, a intención non é deixar de lado todo o propio, pero si é preciso asimilar máis o local. Se prevalece o propio e desdéñase a cultura de acollida, prodúcese automarginación e autosegregación.

Cales son os problemas psicolóxicos máis comúns entre os inmigrantes? Que consecuencias poden darse se non se logra unha integración sa?
Toda experiencia migratorio leva tres procesos inherentes, que poden traer problemas segundo como llos supere. O primeiro é a tensión de aculturación, producido polo contacto e a incorporación á nova cultura. Hai quen din: ?eu non quero comer estas comidas?, ?non quero falar así?... Por este proceso pasan todos, aínda que con resultados distintos. Por exemplo, nunha mesma familia, os rapaces poden asimilar máis rápido os cambios e os pais poden sufrir máis tensións. Outro tema é o do duelo migratorio. Hai descritos sete duelos dos inmigrantes, o da familia e os amigos, o da lingua, o dos costumes, o da terra, o da profesión e o duelo socioeconómico. Segundo como se elaboren os duelos favorecerase ou non a integración. Cando un duelo transfórmase en crónico pode devir en depresión, en suicidio ou en enfermidades orgánicas. A terceira cuestión é relativa á integración, e inclúe varios factores, xa que nela repercuten as políticas da sociedade de acollida e a capacidade do inmigrante e as da súa contorna para asimilarse.

Que problemáticas aparecen nos procesos de reagrupación familiar?
Tras varios anos de separación, xorden problemas cando o fillo vén coñecer unha nai que se foi moi temperán e a nai imaxina un fillo que non é o que recibe. A adaptación no proceso de reagrupación xera fracaso escolar, tensión na relación e depresións. Ás veces, se a nai veu soa e ten unha nova parella, os fillos rexéitana. Tamén se dá o hacinamiento, xa que moitos teñen que convivir en unidades multifamiliares. Nas familias en xeral, aparecen problemas coa sexualidade, xa que a liberdade sexual dos adolescentes non é aceptada e orixínanse choques importantes. Tamén hai problemas dados pola conxuntura, como cando a nai ou ambos os pais traballan moitas horas e practicamente non están cos fillos. Ademais, vemos con frecuencia problemas de roles e de xerarquías. Hai un gran choque, sobre todo cando a muller quere igualdade neste ámbito cando nos seus países non a tiñan.

Existen problemáticas comúns aos inmigrantes latinoamericanos?
O 70 ou 80% das persoas que atendemos son latinoamericanos, tamén subsaharianos, romaneses, ucraínos ou marroquís, pero en menor proporción. Atopamos en común, por exemplo, factores desencadenamentos de problemas de xénero. Observamos que mulleres que foxen da violencia intrafamiliar, comunitaria ou doméstica dos seus países de orixe aquí poden xera parellas coas mesmas características. Algunhas delas veñen moi danadas polo que sufriron. Outro problema frecuente é o da identidade, que aparece cando non estaba moi consolidada na orixe. Ao emigrar, estas persoas empezan a transformarse e non saben como definirse.

De que xeito pódese acceder ao servizo da Asociación?
Pódense achegar a través da web (www.terapiasinfronteras.com) ou do teléfono (91 429 97 56) entre as 17 e as 21. Temos dous programas. O primeiro, subvencionado pola Fundación Pfizer, gratuíto e específico para temas derivados da reagrupación familiar. Ademais, temos un servizo individual ou grupal a inmigrantes non vinculados á reagrupación, con descontos importantes: catro sesións ao mes por 60 euros. En tanto teñamos subvencións novas imos poder dar un servizo gratuíto a todos.

Que poden facer quen non viven en Madrid? Hai algunha clave para enfrontar situacións problemáticas?
Eu suxeriríalles que se poñan en contacto connosco; podemos asesoralos en como afrontar esas situacións, que son tan diversas que é difícil dar unha clave. Si lles diría que os emigrantes está nun risco maior de sufrir problemas de saúde mental que a poboación local, por todas as características do proceso da emigración; o esforzo cultural -a parte do económico e emocional- é moi grande. Pero tamén hai problemas que se reactivan coa migración e merecen un tratamento completo.