España manterá aberta a porta durante os dous próximos anos a unha nacionalización masiva dos fillos e netos dos emigrados. O Goberno hase visto obrigado a ampliar os supostos nos que a nova Lei de Memoria Democrática, aprobada polas Cortes este mes, contempla a concesión do pasaporte aos descendentes dos emigrados e que se centraba fundamentalmente nos casos de marcha do país motivados por un exilio político, ideolóxico, relixioso ou por persecución por orientación sexual.

A forte presión exercida nos últimos días ante o Goberno e dirixentes do PSOE por colectivos de representación da diáspora, levou ao Executivo a abrir o abano de nacionalizables na instrución publicada no BOE deste 26 de outubro, xeneralizando o acceso temporal ao pasaporte español a boa parte dos fillos e netos dos emigrantes. As estimacións oficiais sitúan entre 300.000 e 350.000 os casos de descendentes que poderán solicitar compatibilizar a súa nacionalidade de nacemento coa dos seus pais e avós.

A interpretación da Lei aprobada polas Cortes que fixo a dirección xeral de Seguridade Xurídica e Fe Pública do Ministerio de Xustiza vai máis aló da literalidad do texto que saíu das dúas cámaras lexislativas. Como declaración de entrada xa advirte que se presumirá a condición de exiliado para todos os españois que saíron de España entre o 18 de xullo de 1936 e o 31 de decembro de 1955», o que habilita a posibilidade de solicitar a nacionalidade a calquera fillo ou neto dos que ademais das razóns explicitadas na lei houbéseno feito por cuestións económicas, laborais ou de calquera outra índole non vinculadas de xeito directo á represión exercida pola ditadura. O exilio como tal, si haberá que demostralo especificamente no caso dos descendentes dos que saíron do país entre o 1 de xaneiro de 1956 e o 28 de decembro de 1978.

Pero abrindo esta fiestra o acceso á nacionalidade a miles de persoas, outro gran cambio prodúcese agora ao recoñecer coa interpretación da lei a concesión do pasaporte a os fillos dos exiliados que mantivesen a súa condición administrativa de españois, así como aos fillos de mulleres que non renunciasen á nacionalidade española cando casaron no estranxeiro. Para rematar, a porta queda aberta para os fillos de emigrados que non ratificasen o seu desexo de ser españois antes de ter cumprido os 21 anos. Dada a concreción da norma aprobada polas Cortes, estes tres últimos casos quedaban fóra da posibilidade de nacionalización, pero os técnicos do ministerio manifestan na instrución que «é posible atopar unha interpretación (desta lei) máis acorde coa verdadeira vontade do lexislador e o espírito da lei». 

«Hoxe é un gran día para a colectividade española no mundo, un gran día para os dereitos defendidos por CeDEU, un gran logro que beneficia ao colectivo español no exterior. Logramos a maior reforma en materia de nacionalidade española que tivo na súa historia e é un gran ano para celebrar e dous de festexo», expón desde Buenos Aires Juan Manuel de Fouce, un dos responsables da asociación Centro de Descendentes de Españois Unidos, a organización que máis se veu significando nos últimos anos pola consecución do acceso á nacionalidade para os descendentes dos emigrados que quedaron fóra da fiestra que se abriu entre o 2007 e o 2011 coa Lei de Memoria Histórica. 

«Esta lei pecha xeracións divididas. Realmente é unha lei xenerosa que se encadra en países do contexto europeo como Portugal e Italia, coa única diferenza que é un apartado dunha lei de carácter temporal por dous anos, prorrogables a tres», engade de Fouce aludindo á ampliación do prazo de petición que a coñecida tamén como «lei de netos» abre a un terceiro ano, sempre que así se aprobe en Consello de Ministros.

Coa reinterpretación da citada normativa no que afecta á adquisición exprés da nacionalidade, estes son os casos nos que os descendentes dos emigrantes poderán solicitar o pasaporte co que os seus pais e avós saíron de España: 

1. Os nados fóra de España de pai ou nai, avó ou avoa orixinariamente españois, que se exiliaron por razóns políticas, ideolóxicas ou de crenza ou de orientación sexual e que renunciasen á nacionalidade española ou a mantiveron, como se engade agora no BOE.
2. Os fillos e fillas nacidos no estranxeiro de mulleres españolas que perdesen a súa nacionalidade por casar con estranxeiros antes da entrada en vigor da Constitución. Engádese agora tamén aos fillos das mulleres que si conservasen a nacionalidade española ao casar. 
3. Os fillos e fillas de maiores de idade daqueles españois a quen se lles recoñeceu a nacionalidade coa lei de Memoria Histórica do 2007, que facultaba a outorgar só o pasaporte aos descendentes menores, quedando fose entón os que tiñan máis de 21 anos e que non ratificasen a súa intención de manter a nacionalidade dos seus proxenitores.
4. Tamén poderán solicitar a condición de españois os netos de home que mantivese sempre a nacionalidade. Esta referencia faise ao evitar seguir ao pé da letra a lei e abrir a fiestra ao pasaporte só aos netos dos que a perderon, como reza o texto saído das Cortes.
5. O último suposto amplía aínda máis as posibilidades de nacionalidade, pois a estende a «os fillos e fillas maiores de idade dos que opten á nacionalidade española de orixe en virtude da Lei 20/2022», é dicir, esta mesma de Memoria Democrática.

Onde solicitar a nacionalidade e que papeis débense de presentar

- ONDE PEDILA E FACER O XURAMENTO. Durante os próximos dous anos a partir do xoves 27 de outubro, e un ano máis se así o aprobase o Goberno, a solicitude de acceso á nacionalidade española por parte dos fillos e netos dos emigrantes, así como o xuramento ou promesa de fidelidade ao rei e de obediencia á Constitución, deberán de presentarse e realizarse ante o encargado da Oficina Xeral ou Consular do Rexistro Civil do país no que se resida. 

- ANTIGÜEDAD DA NACIONALIDADE. A nacionalidade terá carácter de sobrevinda, é dicir, contará desde o mesmo momento no que se conceda e non será retroactiva ao instante do nacemento de cada descendente, non se considerarán xa que logo «españois de orixe» e non xerarán dereitos por ese tempo no que se careceu do pasaporte.

- ONDE OBTER As SOLICITUDES. A propia instrución publicada no BOE do 26 de outubro mostra os modelos de solicitude, que poderán conseguirse vía telemática nas páxinas web do Ministerio de Xustiza e do Ministerio de Asuntos Exteriores, así como por vía presencial nas Oficinas do Rexistro Civil. 

- ONDE PRESENTAR A SOLICITUDE. A instrución especifica que «deberá presentarse no rexistro civil do domicilio do interesado, xunto a unha fotocopia da solicitude selada no rexistro civil e devolta ao interesado para que lle sirva de xustificación de facelo dentro do prazo. Se non se achegan todos os documentos ou requisitos esixidos, o solicitante terá 30 días naturais para emendalo. 

- POSIBILIDADE DE RECORRER Os REXEITAMENTOS. Se o encargado do rexistro civil denega a opción á nacionalidade española, notificaráselle persoalmente para que poida interpor un recurso ante a dirección xeral de Seguridade Xurídica e Fe Pública do Ministerio de Xustiza. 

DOCUMENTACIÓN NECESARIA

• Documento que acredite a identidade do solicitante.

• Certificación literal de nacemento do solicitante expedida polo o Rexistro Civil local en que conste inscrita. 

Para os fillos e netos de exiliados: 

• Certificación literal de nacemento do pai, nai, avó ou avoa que orixinariamente fosen españois.

• Se a solicitude se formula como neto ou neta de avó ou avoa orixinariamente español, achegarase, ademais, certificación literal de nacemento do pai ou nai do solicitante.

• A documentación que acredite a condición de exiliado do pai, nai, avó ou avoa.

• Nos casos en que non exista inscrición de nacemento dos pais ou avós, o interesado poderá achegar a partida de bautismo do arquivo parroquial ou diocesano, xunto co certificado negativo de inscrición de nacemento emitido polo Rexistro correspondente. 

Para os fillos de nai que perdesen a nacionalidade ao casar:

• Certificación literal de nacemento da nai española do solicitante.

• Certificado literal de matrimonio da nai con estranxeiro contraído antes do 29 de decembro de 1978, expedida polo Rexistro Civil en que conste inscrito.

• Para matrimonios formalizados entre o 5 de agosto de 1954 e o 28 de decembro de 1978, ambos os incluídos, deberá achegarse, ademais, documentación que acredite a adquisición pola nai da nacionalidade do marido e documento acreditativo da lexislación estranxeira en materia de adquisición da nacionalidade por matrimonio.

Para os fillos maiores de idade de pais nacionais ou nacionalizados: 

• Certificación literal española de nacemento do pai ou da nai dos solicitantes maiores de idade que opten á nacionalidade española, ao recoñecerse aos seus proxenitores a nacionalidade española de orixe.

PROBA DE EXILIO

Para os casos nos que se acollan á condición de exiliado dos seus pais ou avós poderán optar por algún dos seguintes documentos:

•  Documentación que acredite ter sido beneficiario das pensións outorgadas pola Administración española aos exiliados que proba directamente e por si soa o exilio.

• Documentación da Oficina Internacional de Refuxiados de Nacións Unidas e das Oficinas de Refuxiados dos Estados de acollida que asistiron aos refuxiados españois e ás súas familias.

   

• Certificacións ou informes expedidos por partidos políticos, sindicatos ou calquera outras entidades ou institucións, públicas ou privadas, debidamente recoñecidas polas autoridades españolas ou do Estado de acollida dos exiliados, que estean relacionadas co exilio, ben por ter padecido exilio os seus integrantes, ou por ter destacado na defensa e protección dos exiliados españois, ou por traballar actualmente na reparación moral e a recuperación da memoria persoal e familiar das vítimas da Guerra Civil e a ditadura.

   

•  Os supostos segundo e terceiro servirán como proba de exilio se se presentan en unión dun pasaporte ou título de viaxe con selo de entrada no país de acollida; a certificación do rexistro de matrícula do Consulado español; documentos do Rexistro Civil Consular que acrediten a residencia no país de acollida, como inscrición de matrimonio, inscricións de nacemento de fillos ou inscricións de defunción; certificado do Rexistro Civil local do país de acollida que acredite ter adquirido a nacionalidade do devandito país; documentación da época do país de acollida no que conste o ano de a chegada por calquera medio de transporte.